Ten wpis jest naturalną kontynuacją historii Przemyślidów, o której tutaj...

Luksemburgowie (czes. Lucemburkové) to dynastia panująca w hrabstwie Limburgii (od 1070) i w hrabstwie Luksemburga (od 1247). Jeśli zagłębiać się w historię koligacji rodzinnych, to najbardziej adekwatną byłaby tutaj gadka rodem z warszawskiej gwary „Antka kobity szwagra brat...” Słowem żenili się, mnożyli, dzielili, łączyli, ale zawsze w granicach Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego... aż w końcu wymarli, zapewne w wyniku komplikacji genetycznych.

Światowa (na ówczesne czasy) kariera na europejskich „salonach” rozpoczęła się z chwilą gdy, w 1308 roku Henryk (ur. 1278/79), hrabia Luksemburga i Laroche, margrabia Arlon (a więc również francuski wasal – jego ojczystym językiem był francuski, został wychowany we francuskiej kulturze rycerskiej), został wybrany na króla Niemiec, konkurując z Karolem de Valois (1270-1325), hrabią Valois, Andegawenii, Maine, Alençon i Chartres, tytularnym królem Aragonii i cesarze Konstantynopola – i co najistotniejsze, młodszym synem króla Francji Filipa III Śmiałego.

Został wybrany przez elektorów w osobach: arcybiskupów: Kolonii – Henryka z Virneburga; Moguncji – Piotra z Aspeltu; Trewiru – Baldwina Luksemburskiego (brat kandydata!); palatyna reńskiego Rudolfa I Wittelsbacha; księcia saskiego Rudolfa I Askańczyka; margrabiego brandenburskiego Waldemara Wielkiego; króla czeskiego Henryka Karynckiego (nieobecnego) jako kandydat antyfrancuski. Na fobię antyfrancuską cierpiał również papież „awinioński” Klemens V (Bertrand de Got) i to on koronował Henryka na cesarza (1312) jako Heinricha VII.

Prowadząc politykę odbudowy Rzeszy Henryk popadł w konflikt z Robertem Mądrym (andegaweńskim królem Neapolu, który odmówił hołdu z posiadanych lenn Rzeszy, tj. Prowansji i Forcalquier), papieżem, komunami gwelfickimi (szczególnie z Florencją). W tej polityce jego sprzymierzeńcami byli: Piza, król Sycylii Fryderyk II (zaprzysięgły wróg Roberta Mądrego). Cesarz szybko uświadomił sobie, że tylko na drodze militarnej może osiągnąć zwycięstwo nad Andegawenami, zatem opracował plan: flota pizańsko-sycylijska zaatakuje Królestwo Neapolu od strony morza, on sam wyruszy drogą lądową na południe, żądając posiłków z Niemiec. Przed inwazją na Neapol doszło jednak do oblężenia Sieny, podczas którego cesarz poważnie zachorował na malarię i zmarł (24 sierpnia 1313) w małym miasteczku Buonconvento (natychmiast pojawiły się fałszywe (?) informacje, że został otruty).

Jeszcze jako hrabia Luksemburga poślubił Małgorzatę, córkę Jana I, księcia Brabancji (1292). Z tego małżeństwa pochodzili: Jan (1296-1346) – późniejszy król Czech, Maria (1304-1322) – królowa Francji (jako żona Karola IV Pięknego) i Beatrycze (1305-1319) – królowa Węgier (jako 1. żona Karola Roberta).

Po śmierci Henryka (1313) przywództwo rodu przeszło w ręce Jana (ur. 1296), hrabiego Luksemburga (od 1309). Jako młode książątko mieszkał początkowo w Paryżu na dworze Filipa Pięknego (zatem był silnie związany z kulturą francuską). W wieku 14 został ożeniony z Elżbietą, córką Wacława II a siostrą Wacława III (ostatniego Przemyślidy, któremu „się zmarło” w wieku 17 lat). Dzięki pozycji swojego ojca-cesarza – jako 15-latek, otrzymał koronę Czech (od 1310). Zapewne z powodu młodego wieku nie udało mu się po śmierci ojca zostać cesarzem. Był człowiekiem „rodzinnym”: z Elżbietą, miał dzieci: Małgorzatę (1313-1341) – żonę księcia Henryka XIV dolnobawarskiego, Bonnę (1315-1349) – 1. żonę Jana II Dobrego, króla Francji, Karola (1316-1378), Przemysła Ottokara (1318-1320), Jana Henryka (1322-1375) – margrabiego morawskiego, Annę (1323-1338) – żonę Ottona Wesołego (syna Albrechta I Habsburga – księcia Austrii (od 1282), króla Niemiec (od 1298)), Elżbietę (1323-przed 1330). Z drugą żoną Beatrycze (od 1334) – córką Ludwika de Burbon miał kolejne: Wacława (1337-1383 r.) i Bonnę (bd). Miał także syna (z nieślubnego związku) Mikołaja (1322-1358) – patriarchę Akwilei. W swej oficjalnej tytulaturze używał tytułu króla Polski (1310-1335), jednak swoje pretensje ograniczał jedynie do dawnego królestwa Przemysła II, tj. Wielkopolski i Pomorza Gdańskiego (tak wynika z późniejszych źródeł), wyprowadzając to prawo z roszczeń Wacława II (swego szwagra), który formułował je z kolei w oparciu o fakt, że książę krakowski Leszek Czarny (zm. 1288), żonaty był z ciotką Wacława – Gryfiną/Agrypiną Halicką (zm. ok.1309). W czasie walk o sukcesję polska najechał Kraków (1327), zhołdował Górny Śląsk i księstwo wrocławskie, wspierał Krzyżaków (nadał im Pomorze), zhołdował Mazowsze i księstwa dolnośląskie: brzeskie, legnickie, żagańskie, ścinawskie (1329). Przy mediacji króla węgierskiego Karola Roberta na zjeździe w Wyszehradzie (1335) sprzedał Kazimierza Wielkiemu prawa do korony polskiej za 20 tys. kop groszy praskich (dwukrotność rocznych dochodów z żup solnych w Wieliczce). Zginął w bitwie pod Crécy, walcząc po stronie króla Francji (Filipa VI (ur. 1293), syna Karola de Valois – kontrkandydata jego ojca do tronu cesarskiego i jego 1. żony, Małgorzaty Andegaweńskiej, córki króla Neapolu Karola II Kulawego) przeciwko Anglikom króla Edwarda III (1346).

Po śmierci Jana (1346) przywództwo rodu przeszło w ręce Karola (ur. 1316), margrabiego morawskiego (od 1334), hrabiego Luksemburga (1346-1353), króla Królestwa Niemieckiego (od 1346), króla Czech (od 1346) jako Karel I./Karol I, Świętego Cesarza Rzymskiego (od 1355) i elektora brandenburskiego (1373-1378). Na chrzcie otrzymał imię Wacław (zwyczajowe u Przemyślidów), przy bierzmowaniu przyjął imię Karol. Większość życia spędził w Czechach, a jej stolicę Pragę rozbudowywał i rozwijał (fundując między innymi Uniwersytet Praski – obecnie Uniwersytet Karola (1348), co zjednało mu popularność w kręgach uczonych niemieckich). Dla Królestwa Czech pozyskał tzw. Czeski Palatynat (1353), który inkorporował (1355), przesuwając zachodnią granicę państwa do Wolnego Miasta Norymbergi i księstwa biskupiego Bambergu. Na zdobytych ziemiach wznosił zamki (m.in. w Lauf – dziś najcenniejsza czeska galeria heraldyczna), nadawał prawa miejskie (m.in. Lauf, Pegnitz, Eschenbach). Przyłączył także Erlangen (1361) i Łużyce Dolne (1367).

Wydał Złotą Bullę (1366), która sankcjonowała nowy ustrój Rzeszy, ustalając liczbę elektorów na siedmiu i ustanawiając: arcybiskupa Moguncji – jako kanclerza Rzeszy, arcybiskupa Kolonii – jako kanclerza Włoch, arcybiskupa Trewiru – jako kanclerza Burgundii, króla Czech – jako cześnika Rzeszy, palatyna reńskiego – jako stolnika Rzeszy, księcia sasko-wittenberskiego – jako marszałka Rzeszy i margrabię Brandenburgii – jako komornika Rzeszy.

Karol był żonaty cztery razy. Z pierwszego (1329-1348) małżeństwa z Blanka de Valois – córką Karola de Valois (przyrodnią siostrą Filipa VI, króla Francji) miał: Małgorzatę (1335-1349) – żonę Ludwika I Węgierskiego (króla Węgier i Polski) oraz Katarzynę (1342-1386) – żonę Rudolfa (Habsburga) IV Założyciela (później Ottona V Leniwego, księcia Bawarii i elektora Brandenburgii). Z drugiego (1349-1351) z Anną (córką Rudolfa II, elektora Palatynatu) miał syna Wacława (1350-1351). Z trzeciego (1353-1362) z Anną (córką Henryka II, księcia świdnickiego) miał Elżbietę (1358-1373) – żonę Albrechta III Habsburga i Wacława (1361-1419) – późniejszego króla Niemiec i króla Czech oraz NN (1362). Z czwartego (1363-1378) z Elżbietą Pomorzanką (córką księcia pomorskiego Bogusława V i Elżbiety Kazimierzówny – najstarszej córki Kazimierza III Wielkiego) miał: Annę (1366-1394) – żonę Ryszarda II (króla Anglii), Zygmunta (1368-1437), margrabiego brandenburskiego – późniejszego cesarza, króla Węgier i Czech, cesarza, Jana (1370-1396) – księcia zgorzeleckiego, Karola (1372-1373), Małgorzatę (1373-1410) – żonę Jana III, burgrabiego Norymbergi oraz Henryka (1377-1378). Karol miał także nieślubnego syna Wilhelma/Guillaume (ok.1365-bd), którego matka była Francuzką.

Po śmierci Karola (1378) przywództwo rodu przeszło w ręce Wacława (ur. 1361), wybranego za życia ojca, koronowanego na cesarza jako Wenzela von Luxemburg/Wacława IV (1376). Był także królem niemieckim (1378-1400) i czeskim (1378-1419) jako Václav IV. oraz księciem Luksemburga (1383-1419) jako Wenzel. Wacław był dwukrotnie żonaty: pierwszą żoną (1370-1386) była Joanna Bawarska/Johanna von Bayern (córka księcia bawarskiego Albrechta I), a drugą (1389-1419) Zofia Bawarska/Sophie von Bayern (córka księcia Bawarii-Monachium Jana II) jednak nie pozostawił po sobie potomstwa.

Po śmierci męża Zofia opuściła Pragę i schroniła się na dworze szwagra Zygmunta, który próbował ją jeszcze wydać za mąż. Jednym z kandydatów był Władysław II Jagiełło (posagiem Zofii miał być Śląsk !). W planach Zygmunta to małżeństwo miało odwieść Jagiełłę od planów uzyskania korony czeskiej. Na małżeństwo to wyraziły zgodę stany Korony, ale odradzał wielki książę Witold i w końcu przekonał Władysława, aby nie żenił się z Zofią.

Po śmierci Wacława (1419) przywództwo rodu przeszło w ręce Zygmunta (ur. 1368), margrabiego elektora brandenburskiego (od 1378), króla węgierskiego (od 1387) – jako Zsigmond i chorwackiego (od 1387) – jako Žigmund Luksemburški oraz niemieckiego (od 1410) – jako Sigismund von Luxemburg, księcia Luksemburga (od 1419), króla włoskiego (od 1431) – jako Sigismondo di Lussemburgo, Świętego Cesarza Rzymskiego (od 1433), króla Czech (od 1419 / objął władzę w 1436) – jako Zikmund. Jako obrońca chrześcijaństwa, pragnął zjednoczyć świat chrześcijański, aby ten mógł skuteczniej przeciwstawić się zarówno naporowi potęgi muzułmańskiej, jak również narastającym ruchom protestanckim. Duchowy i militarny przywódcą kilku krucjat, wyprawiał się wielokrotnie przeciw czeskim husytom (porażki pod: Witkowem i Pragą (1420), Niemieckim Brodem (1422), Uściem (1426), Tachowem (1427) i Domażlicami (1431). Przyczynił się do zwołania soboru w Konstancji (1414), doprowadzając do zakończenia Wielkiej Schizmy kościoła katolickiego.

Notorycznie wyprzedawał dobra królewskie i cesarskie, zaciągał długi, nakładał nadmierne podatki by sfinansować swoje liczne wojny.

Jako prawnuk Kazimierz Wielkiego planował (!) rozbiór Polski pomiędzy Rzeszę Niemiecką, zakon krzyżacki, Węgry i Morawy (plan odrzucony przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego – Konrada Wallenroda w 1392 r.). Po bitwie grunwaldzkiej (i podpisaniu I pokoju toruńskiego w 1411 roku), podpisał w Lubowli pokój z Polską (1412), na podstawie którego zawarto przymierze polsko-węgierskie oraz postanowiono, że Ruś Czerwona i Podole pozostaną przy Polsce do śmierci jednego z dwóch władców, zaś Mołdawia miała pozostać lennem Korony Polskiej (miała obowiązek do posiłkowania Zygmunta przeciw Turkom). W zamian za pożyczkę 37 tys. kop groszy praskich przekazał Polsce część Spisza w tzw. zastaw spiski (8 listopada 1412).

Dwukrotnie żonaty: pierwszą żoną (1385-1395) była Maria/Mária – córka króla Polski i Węgier Ludwika (siostra św. Jadwigi króla Polski), drugą była (1498-1437) Barbara /Barbara von Cilli – córka Hermana II Cylejskiego, której córką była Elżbieta (1409-1442) – ostatnia z linii cesarsko-królewskiej Luksemburgów.

Elżbieta miała czwórkę dzieci: Annę (1432-1462) – żonę landgrafa Turyngii Wilhelma II Mężnego, Jerzego (1435), Elżbietę (1436-1505) – żonę króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego Kazimierza IV Jagiellończyka i Władysława (1440-1457), króla Czech (1440-1457) – jako Ladislav Pohrobek/Pogrobowiec i Węgier (1453-1457) – jako V. László. Jej małżonkiem był Albrecht II Habsburg – przez to małżeństwo schedę po Luksemburgach objęli Habsburgowie.

Do historii przeszedł Jodok/Jobst (1350/1354-1411), margrabia morawski (1375-1411) i brandenburski (1388-1411), książę Luksemburga (1388-1411), antykról niemiecki (1410-1411 w opozycji do Zygmunta), syn Jana Henryka (1322) i Małgorzaty z rodu Przemyślidów opawsko-raciborskich, a zatem bratanek Zygmunta.

Mniej znanym, ale ważnym dla Dolnoślązaków jest Jan (1370-1396), książę Zgorzelca i części Dolnych Łużyc (1377), starosta Królestwa Czech (1395-1396), syn cesarza Karola IV i Elżbiety Pomorskiej (prawdopodobnie otruty), pochowany w katedrze św. Wita w Pradze.

Kwestią otwartą pozostaje sprawa przeniesienia jądra cesarstwa na ziemie słowiańskie Zastanawiające jest, że siedmiu elektorów lokowało stolicę „świętego” cesarstwa w samym jadrze rodzącej się „schizmy” husyckiej – może to był poligon doświadczalny dla „reformacji” (gdzie testowano różne „warianty sytuacyjne”), a może chęć przeciwdziałania koncepcji andegaweńskiej (w Polsce niesłusznie nazywanej „jagiellońską”)?

https://histmag.org/Henryk-VII-Luksemburski-od-hrabstwa-do-cesarstwa-8756

https://pl.wikipedia.org/wiki/Luksemburgowie

https://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_VII_Luksemburski

https://de.wikipedia.org/wiki/Heinrich_VII._(HRR)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Luksemburski

https://cs.wikipedia.org/wiki/Jan_Lucembursk%C3%BD

https://pl.wikipedia.org/wiki/Karol_IV_Luksemburski

https://de.wikipedia.org/wiki/Karl_IV._(HRR)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wac%C5%82aw_IV_Luksemburski

https://de.wikipedia.org/wiki/Wenzel_(HRR)

https://cs.wikipedia.org/wiki/V%C3%A1clav_IV.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zygmunt_Luksemburski

https://de.wikipedia.org/wiki/Sigismund_(HRR)

https://cs.wikipedia.org/wiki/Zikmund_Lucembursk%C3%BD

https://hu.wikipedia.org/wiki/Zsigmond_magyar_kir%C3%A1ly

https://it.wikipedia.org/wiki/Sigismondo_di_Lussemburgo

https://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDigmund_Luksembur%C5%A1ki

https://pl.wikipedia.org/wiki/El%C5%BCbieta_Luksemburska_(1409-1442)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jodok_z_Moraw

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Zgorzelecki

 

---

tagi: luksemburgowie  jadwiga  kazimierz wielki 

	marek-natusiewicz
	12 listopada 2017 09:28

3     1670    2 zaloguj sie by polubić